Artikel 77 - Rechtpositie leden rekenkamer
Grondwetsbepaling
- De leden van de Algemene Rekenkamer worden bij koninklijk besluit voor het leven benoemd uit een voordracht van drie personen, opgemaakt door de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
- Op eigen verzoek en wegens het bereiken van een bij de wet te bepalen leeftijd worden zij ontslagen.
- In de gevallen bij de wet aangewezen kunnen zij door de Hoge Raad worden geschorst of ontslagen.
- De wet regelt overigens hun rechtspositie.
Benoeming en ontslag van de leden van de Algemene Rekenkamer
De voorschriften van artikel 77 Grondwet zijn bedoeld om de onafhankelijkheid van de Algemene Rekenkamer te waarborgen, met name ten opzichte van de regering en het parlement. Dit heeft alles te maken met de machtenscheiding en met de noodzaak om rekenkamers met de nodige juridische en politieke onafhankelijkheid te omgeven. De controlerende taak van de Algemene Rekenkamer is in belangrijke mate op de regering gericht. Ook ten opzichte van de Staten-Generaal meent de Rekenkamer een ‘passende afstand’ te moeten houden. In andere landen, zoals de Verenigde Staten, Engeland en België is dat geheel anders: de rekenkamers verrichten weliswaar onafhankelijk hun werk, maar doen dat primair onder verantwoordelijkheid van het parlement. De beide Kamers van de Staten-Generaal kunnen in ons land dus geen opdrachten rechtstreeks aan de Algemene Rekenkamer verstrekken. Ze kunnen de Rekenkamer slechts verzoeken een bepaald onderzoek in te stellen.
De onafhankelijkheid van de Rekenkamer wordt door een aantal waarborgen omgeven. De president wordt uit de leden in gewone dienst bij koninklijk besluit op voordracht van Onze Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties benoemd.1 Art. 7.1, tweede lid, Comptabiliteitswet 2016. Als er een vacature in het college ontstaat, stelt de Algemene Rekenkamer de regering en de Tweede Kamer zo snel mogelijk op de hoogte. Na een openbare sollicitatieprocedure stelt de Algemene Rekenkamer een aanbevelingslijst van ten minste vier kandidaten op. De Tweede Kamer voert vervolgens gesprekken met de vier kandidaten. De Tweede Kamer doet na een (geheime) stemming een bindende voordracht van drie personen aan de regering. De Tweede Kamer is daarbij niet gebonden aan de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer, maar in de wet staat dat ‘de Tweede Kamer der Staten-Generaal […] bij haar voordracht op de aanbevelingslijst zodanig acht [zal] slaan als haar dienstig voorkomt’.2 Art. 7.1, vierde lid, Comptabiliteitswet 2016. In de praktijk wordt de eerst voorgedragen kandidaat benoemd. De benoeming geldt voor het leven (dat wil zeggen tot 70 jaar). In de tweede plaats wordt de onafhankelijkheid van de Algemene Rekenkamer beschermd door een aantal incompatibiliteitsregels in artikel 7.4 Comptabiliteitswet. Zo mogen de leden en de secretaris van de Algemene Rekenkamer geen andere openbare betrekkingen vervullen waaraan een vaste beloning of toelage is verbonden, noch lid zijn van een publiekrechtelijk college waarvoor de keuze geschiedt door verkiezingen. Hiernaast mogen leden en de secretaris geen betrekkingen vervullen die ongewenst zijn met het oog op een goede vervulling van hun ambt of handhaving van hun onpartijdigheid en onafhankelijkheid. Tevens leggen de leden van de Algemene Rekenkamer de eed of belofte af bij hun aantreden: de zuiveringseed en de belofte van trouw aan de Grondwet.3 Art. 7.6, eerste lid, Comptabiliteitswet 2016. In de derde plaats is het ontslag van de leden van de Rekenkamer even sterk beschermd als dat van de leden van de rechterlijke macht en van de Raad van State. De leden van de Algemene Rekenkamer kunnen alleen worden geschorst of ontslagen door de Hoge Raad (zie voor de gronden art. 7.5 Comptabiliteitswet 2016).