Artikel 78 - Inrichting, samenstelling, bevoegdheid Rekenkamer

Wettelijke regeling van de inrichting, samenstelling en bevoegdheid van de Algemene Rekenkamer

De bepaling van artikel 78, eerste lid, verleent de wetgever de bevoegdheid regelend op te treden ten aanzien van de inrichting, samenstelling en bevoegdheid van de Algemene Rekenkamer. Er is hier sprake van een ruime regelingsbevoegdheid. Dit voorschrift vertaalt zich primair in de Comptabiliteitswet 2016.¹ Stb. 2017, 139.

Het aanvankelijke voorstel voor dit grondwetsartikel bood de wetgever de mogelijkheid de opdracht van andere taken aan de Algemene Rekenkamer over te laten aan andere dan de formele wetgever. Tegen deze delegatiemogelijkheid en die van het eerste lid heeft de Algemene Rekenkamer zich in een brief aan de Tweede Kamer destijds verzet.² Kamerstukken II 1979/80, 16040 (R 1141), nr. 6, p. 1-2 (Nng IV, p. 51). Als reactie op deze brief van  de Rekenkamer schrapte de regering bij nota van wijziging de delegatiemogelijkheid uit het tweede lid.³ Kamerstukken II 1980/81, 16040 (R 1141), nr. 8, p. 3-4 (Nng IV, p. 66). De delegatiemogelijkheid zoals geformuleerd in  het eerste lid werd niet geschrapt. Argument van de regering was dat zij  geen onderscheid wenste te maken tussen de Algemene Rekenkamer en andere hoge colleges van staat, zoals de Raad van State.⁴ Zie art. 75 Gw. Van de in het eerste lid geopende mogelijkheid tot delegatie zal blijkens de ontstaansgeschiedenis van die bepaling ‘niet dan om zwaarwegende redenen’ gebruik dienen te worden gemaakt.⁵ Kamerstukken II 1980/81, 16040 (R 1141), nr. 8, p. 4 (Nng IV, p. 67).

De in het eerste lid van artikel 78 bedoelde wet is de Comptabiliteitswet 2016. Zie verder het commentaar bij artikel 76 dat ingaat op de taken en bevoegdheden van de Algemene Rekenkamer en recente wetgeving.

De Europese Unie en de Algemene Rekenkamer

Jaarlijks doet de Algemene Rekenkamer onderzoek naar de controle op EU-gelden in Nederland. Daarbij wordt ook gekeken naar het beheer van de EU-gelden.⁶ Art. 6.9 Comptabiliteitswet 2016. De Algemene Rekenkamer richt zich daarbij onder meer op landbouwsubsidies en op geld dat Europa besteedt aan het wegwerken van structurele economische en sociale verschillen binnen en tussen de EU-lidstaten (via de EU-structuurfondsen). In het kader van deze taken brengt de Algemene Rekenkamer jaarlijks het zogenaamde ‘EU-trendrapport’ uit. Dit is een overzichtsrapport over beheer en controle van EU-geldstromen in Nederland. Het rapport gaat ook in op de ontwikkelingen in de EU en op de situatie in de andere lidstaten. Doelstelling van deze trendrapporten is het leveren van een bijdrage aan de verbetering van het financieel management van EU-geldstromen in Nederland en binnen de Europese Unie.⁷ Zie voor een overzicht: EU-trendrapport 2016 Ontwikkelingen in het financieel management van de Europese Unie, Den Haag, 25 januari 2016.

Aanvullend op deze taken volgt de Algemene Rekenkamer sinds 2012 de aanpak van de EU bij de bestrijding van de economische en financiële crisis. Deze onderzoeken dragen bij aan het bevorderen van het inzicht van regering en parlement over de besteding van EU geldstromen. Het doel van dit project is om op relevante momenten een bijdrage te kunnen leveren aan de informatiepositie van het parlement met betrekking tot de economische en financiële crisis. Aan de orde komt de vraag welke instrumenten de EU inzet om landen te helpen die in financiële problemen zijn geraakt. Daarbij zijn drie andere beleidsontwikkelingen van groot belang:

• de versterking van begrotingsdiscipline binnen de EU om vergelijkbare problemen in de toekomst te voorkomen;
• het streven van de EU om haar economische prioriteiten te (blijven) halen;
• de versterking van het toezicht op de Europese financiële sector.

Onder ‘EU’ wordt verstaan niet alleen de EU-27 lidstaten, maar ook Europese instellingen zoals de Raad van Ministers waarin de EU-lidstaten vertegenwoordigd zijn, de Europese Commissie, het Europees Parlement, het Europees Hof van Justitie en de Europese Rekenkamer.⁸ Zie uitvoerige toelichting door de Algemene Rekenkamer: www.rekenkamer.nl/onderwerpen/eu-governance.

Hoewel de Europese Rekenkamer met name uitgaven van de Europese Commissie controleert, beheren de nationale overheden van de EU-lidstaten bijna 90 procent van de inkomsten en uitgaven van de EU. De Algemene Rekenkamer speelt een belangrijke rol in de controle over die uitgaven.

De Europese samenwerking tussen de rekenkamers vindt onder meer plaats in het zogeheten Contactcomité, waarin de presidenten van de rekenkamers in de EU-landen en de president van de Europese Rekenkamer zitting hebben.⁹ Zie verder: www.eca.europa.eu/sites/cc/nl/Pages/About.aspx. Deze grotere EU-betrokkenheid wordt door de Algemene Rekenkamer bepleit vanuit enerzijds de strekking en de reikwijdte van de ministeriële verantwoordelijkheid en vanuit anderzijds (versterking van) de samenwerking met de Europese Rekenkamer. Als bijkomend voordeel van het parallel laten lopen van haar bevoegdheden met die van de Europese Rekenkamer noemt de Algemene Rekenkamer de vergemakkelijking van de totstandbrenging van een EU-controlepiramide, waardoor de Algemene Rekenkamer vaker zou kunnen optreden als ‘voorcontroleur’ ten behoeve van de Europese Rekenkamer.¹⁰ Zie Kamerstukken II 1998/99, 24479 nr. 5 (Herbezinning reikwijdte taken en bevoegdheden Algemene Rekenkamer).

In 2006 heeft de regering besloten jaarlijks een nationale verklaring (de EU-lidstaatverklaring) op te stellen over het beheer en de besteding van gelden van de EU in Nederland. Deze verklaring dient ook bij te dragen aan een beter beheer, een betere verantwoording en een betere controle van het geld dat Nederland afdraagt aan en ontvangt vanuit de EU. De Algemene Rekenkamer beoordeelt jaarlijks de EU-lidstaatverklaring en stuurt hierover een rapport bij de Nationale Verklaring naar de Staten-Generaal.¹¹ Zie voor een overzicht: www.rekenkamer.nl/publicaties/rapporten/2018/05/16/rapport-bij-de-nationale-verklaring-2018.

De Europese Rekenkamer

De Europese Rekenkamer voert (financiële) controletaken uit bij de EU-instellingen, de lidstaten van de Unie en alle derde landen die steun ontvangen van de EU. De Rekenkamer stelt onafhankelijk verslagen op en brengt onafhankelijke adviezen uit. De controle is in eerste instantie gericht op de Europese Commissie.De Europese Rekenkamer heeft als belangrijkste taken:

1. de controle van de begroting van de Europese Unie. De inkomsten en uitgaven moeten wettig en regelmatig hebben plaatsgevonden. Ook gaat de Rekenkamer na of er goed financieel beheer is gevoerd. Zo wordt een bijdrage geleverd aan de efficiëntie en doorzichtigheid van de EU. Na de controle geeft de Rekenkamer een betrouwbaarheidsverklaring af aan de Raad van de Europese Unie en het Europees Parlement;
2. assistentie aan de Raad van de Europese Unie, en het Europees Parlement, bij de controle op de uitvoering van de begroting;
3. aanbevelingen verlenen aan het Europees Parlement, als deze de begroting van de Europese Commissie beoordeelt.

De Europese Rekenkamer werkt samen met de lidstaten bij het controleren van de uitgaven in het betreffende land. De Rekenkamer bestaat uit achtentwintig leden: het College. De achtentwintig leden worden gekozen uit de lidstaten. Zij worden voor een ambtsperiode van zes jaar benoemd door de Raad van de Europese Unie, na raadpleging van het Europees Parlement, en kunnen daarna worden herbenoemd. Uit de leden wordt een voorzitter gekozen voor de duur van drie jaar.¹² Bron: www.europa-nu.nl/id/vg9ho5kqfizb/europese_rekenkamer.